امام رضا علیه السلام و قرآن
امام رضا علیه السلام و قرآن
این نوشتار بسیار کوتاه، به سیره، رفتار و تعامل حجّت هشتم الهی، حضرت رضاعلیه السلام با قرآن پرداخته و گزارشی ناتمام از سیره قرآنی امام رضاعلیه السلام ارائه میدهد.
گرچه در این گستره، گزارشهای حدیثی و تاریخی، بسیار اندک است. ولی همین اندک که خوشبختانه در منابع دست اول، به چشم میخورد و به یادگار مانده، به عنوان بهترین رهیافت، تقدیم به دوستداران قرآن میشود.
تلاوت قرآن همراه با اندیشه
یکی از یاران و راویان حضرت رضا علیه السلام که نامش ابراهیم بن عباس است، در تبیین رفتار حضرت با قرآن، گزارش جالبی را ارائه میدهد؛ او میگوید:
امام رضا علیه السلام همه قرآن را در مدت سه شبانه روز تلاوت میکرد و بارها به یاران خود میفرمود: اگر میخواستم قرآن را در کمتر از این زمان، ختم میکردم ولی روش من چنین است که: هیچ یک از آیههای قرآن را نمیخوانم مگر این که در آن تأمل و اندیشه میکنم که در چه زمینهای و در چه زمانی نازل شد، و بدین سبب است که قرآن را در سه شبانه روز به پایان میرسانم.(1)
گفتمان با قرآن
در جای دیگر میگوید: تمام سخنان امام رضاعلیه السلام و پاسخهایی که به اشخاص میداد و مثالهایی که میفرمود، همه آنها، بر گرفته از آیات قرآن بود.(2)
تلاوت قرآن در هنگام سفر
رجاء بن ابیضحاک، که یکی از کارگزاران حکومت مأمون و مسئول بردن حضرت از مدینه به خراسان بود، در ضمن گزارش بلندی که از چگونگی نماز و عبادت و مسائل جانبی آن ارائه نموده است، درباره قرآن خواندن آن بزرگوار میگوید:
چه بسیار، که در نیمههای شب از رختخواب خویش حرکت میکرد و به تلاوت قرآن میپرداخت، هر گاه به آیهای میرسید که در آن نامی از بهشت یا جهنم، برده شده بود، آن حضرت میگریست و از خداوند بهشت طلب مینمود و از آتش جهنم به خدا پناه میبرد.(3)
راز جاودانی قرآن
وقتی در نزد حضرت امام رضا علیه السلام از جایگاه والای قرآن، سخن به میان آمد، آن بزرگوار در پاسداشت برهان و معجزه بودن این کتاب فرمود:« قرآن، ریسمان و رشته مستحکم و دستگیره نیرومند و راه روشن و تعالیبخش خدا است که انسان را به سمت و سوی بهشت رهنمون میشود و از گرفتار شدن به آتش جهنم نجات میبخشد. این کتاب آسمانی در گستره زمان هرگز کهنگی نخواهد پذیرفت و تلاوت آن بر زبانها دشوار و خسته کننده نیست، راز و رمز این حقیقت آن است که قرآن فقط برای زمان خاص و امت ویژهای قرار داده نشده، بلکه این کتاب عالیترین دلیل است برای هر انسانی، و هیچ گاه باطل و کاستی در آموزههایش راه پیدا نمیکند. بدین سبب که از نزد پروردگار حکیم و ستودنی نازل شده است.(4)
پینوشتها:
1. لو أَرَدْتُ أَنْ أَخْتِمَهُ أَقَلَّ مِنْ ثلاثٍ لختمتُهُ، لکن ما مَرَرْتُ بِآیَةٍ الاَّ فَکَرْتُ فیها... (عیون اخبارالرضا علیه السلام، ج 2، ص 420، چاپ اختر شمال، 1373 ش/ بحارالانوار، ج 92، ص 204، چاپ مکتبة الاسلامیة، تهران/ مسند الرضا، ج 1، ص 40/ المناقب، ابن شهر آشوب، ج 4، ص 360، انتشارات علامه، قم.)
2. کانَ کَلامُهُ کُلُّهُ و جوابُه و تمثّله، اِنتِزاعاتٍ مِنَ القرآنِ (همان).
3. کانَ یُکْثِرُ بِالّلیلِ فیفراشه مِنْ تلاوةِ القرآن، فاذا مَرَّ بِآیةٍ فیها ذِکر جنّة او نارٍ، بَکی، وَ سَأَلَ اللهَ الجنَّة و تَعوّذ باللهِ من النّار. (عیون اخبارالرضا علیه السلام، ج 2، ص 428/ بحارالانوار، ج 92، ص 180 و ج 49، ص 90/ کشف الغمه، علی بن عیسی اربلی، ج 2، ص 316، چاپ مکتبة بنیهاشم؛ انوارالبهیه، ص 104.)
4. هو حبلُ الله المتین، و عروته الوثقی و طریقته المُثلی ولا یخلقُ علی الأزمنِة ولا یغثَ علی الألسنة لأنّه لم یُجعَل لزمانٍ دون زمانٍ بل جُعل دلیل البرهان والحجّة علی کلّ انسانٍ، لایأتیه الباطل من بین یدیه و من خلفه تنزیل مِن لَدُن حکیم حمید. (مسند الرضا علیه السلام، ج 1، ص 309).
منبع:
کوثر، شماره ( 62 )
ابوالحسن ربّانی سبزواری